ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

«Κλειδί» η Επαγγελματική Ευθύνη Μηχανικών

Δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα naftemporiki.gr, Παρασκευή, 13/10/2017.

Μετά από μακρά διαβούλευση, τέθηκε πρόσφατα προς ψήφιση από τη Βουλή το σχετικό νομοσχέδιο με τη φιλοδοξία να υπάρξει ένα σύστημα χωρίς φαινόμενα διαφθοράς, με απλοποιημένες διαδικασίες έκδοσης οικοδομικών αδειών και με συνθήκες που να ενθαρρύνουν εγχώριους και ξένους επενδυτές για την υλοποίηση δομικών έργων στο μέλλον.
Είναι απόλυτα αναγκαίος ένας νέος Νόμος για τον «Έλεγχο και την Προστασία του Δομημένου Περιβάλλοντος» με την εισαγωγή των απαραίτητων  μεταρρυθμίσεων ώστε να ισχύει και στη χώρα μας ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο παρόμοιο με αυτό που εφαρμόζεται σε όλες τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης. 

Τα τελευταία χρόνια έγιναν κάποιες ουσιαστικές αλλαγές στις διαδικασίες που αφορούν στις σχέσεις Πολίτη, Μηχανικού και Πολεοδομίας. Κάποιες αρμοδιότητες των πολεοδομικών υπηρεσιών ορθώς αφαιρέθηκαν από αυτές και έχουν ήδη περάσει στους ιδιώτες Μηχανικούς. Η αρχή έγινε με τις τακτοποιήσεις αυθαιρέτων, οι οποίες γίνονται πλέον ηλεκτρονικά χωρίς την μεσολάβηση πολεοδομικών υπηρεσιών, η συνέχεια δόθηκε με τον έλεγχο των οικοδομικών εργασιών που γίνεται πλέον από ιδιώτες μηχανικούς (ελεγκτές δόμησης) και τώρα σχεδιάζεται να επεκταθεί και στηνηλεκτρονική έκδοση Αδειών  Δόμησης και τη θεσμοθέτηση της ηλεκτρονικής ταυτότητας των κτηρίων. Προς τούτο, αυτό που χρειάζεται στο πλαίσιο ενός νέου νόμου για την πολεοδόμηση είναι η σαφής πολιτική βούληση από την πλευρά της Πολιτείας για ουσιαστική μεταρρύθμιση, κάτι το οποίο δεν είναι απόλυτα εμφανές.

Εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου Δόμηση

Ωστόσο, το μεγάλο ζητούμενο για τον πραγματικό εκσυγχρονισμό του συστήματος δόμησης, πέρα από το νόμο, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτός θα εφαρμοστεί στην πράξη, Ο συγκεκριμένος νόμος  είναι αμφίβολο ότι θα λειτουργήσει αποτελεσματικά στην πράξη. αφού προβλέπει διάφορες Επιτροπές  και Συμβούλια (Αρχιτεκτονικής, Πολεοδομικών Θεμάτων, Εξέτασης Ενστάσεων Αυθαιρέτων, Δομημένου Περιβάλλοντος, Πειθαρχικών Κυρώσεων Μηχανικών κλπ) που δημιουργούν και γραφειοκρατία και σύγχυση. Επιπλέον, σε ειδικά και κρίσιμα θέματα, απαιτεί την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων που συνήθως καθυστερούν υπερβολικά ή δεν εκδίδονται και με το τρόπο αυτό καθίστανται ανενεργές οι όποιες καλές προθέσεις του νόμου.

Η άλλη βασική “αστοχία”  του νέου νομοθετικού εγχειρήματος  είναι το γεγονός πως  απουσιάζουν κρίσιμες παράμετροι από την ισχύουσα ευρωπαϊκή – διεθνή πρακτική σε θέματα ευθύνης και αξιοπιστίας αποτελέσματος. Ειδικότερα, δεν υπάρχει ο  κατάλληλος μηχανισμός που να εγγυάται πως ένα δομικό έργο:

- θα καλύπτει τις πολεοδομικές απαιτήσεις σε ότι αφορά υποδομές, δίκτυα κλπ

- θα είναι ασφαλές σε ότι αφορά στη στατική επάρκεια και στην πυρασφάλεια

- θα είναι λειτουργικό με αντοχή στο χρόνο, και

- θα είναι αρμονικά ενταγμένο στο περιβάλλον.

Ως βασικά στοιχεία του νέου θεσμικού πλαισίου αναφέρονται: Ο σύγχρονος τρόπος έκδοσης των Αδειών Δόμησης και η θεσμοθέτηση της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας των Κτηρίων, χωρίς τον "ασφυκτικό εναγκαλισμό" των πολεοδομικών αρχών, που ως γνωστόν συντηρεί τη γραφειοκρατία και υποθάλπει φαινόμενα συναλλαγής - διαφθοράς.

Θεμελιώδης παράμετρος για τον εκσυγχρονισμό που πρέπει να φέρει το νέο νομοσχέδιο είναι η αναβάθμιση του ρόλου των Μηχανικών.  Γιατί, η επιτυχία του νέου σύγχρονου συστήματος δόμησης θα πρέπει να βασίζεται στην επιστημονική επάρκεια και άρτια οργάνωση αλλά και στην επαγγελματική αξιοπιστία των Μηχανικών. Δηλαδή, σε στοιχεία που αντικειμενικά αναβαθμίζουν το ρόλο αλλά και την υπευθυνότητα των Μηχανικών απέναντι στους Καταναλωτές και στην Κοινωνία.

Ανάδειξη της Ευθύνης

Οι Μηχανικοί έχουν την απαραίτητη επάρκεια να μπορούν να αναλαμβάνουν με υπευθυνότητα τις επαγγελματικές ευθύνες που ούτως ή άλλως τους βαραίνουν στην πράξη. Στη βάση αυτή, είναι απαράδεκτο στο νέο Σχέδιο Νόμου να προβάλλεται ως ασφαλιστική δικλείδα για το ότι “θα κάνουν καλά τη δουλειά τους με τη δέουσα επιμέλεια”, η απειλή επιβολής υπερβολικών ποινών που φτάνουν μέχρι και στην αφαίρεση της άδειας άσκησης επαγγέλματος. Σημειώνεται πως οι εν λόγω προβλέψεις κυρώσεων, εκτός του ότι είναι πρακτικά ανεφάρμοστες, προσβάλλουν το κύρος των Μηχανικών και συνιστούν καθεστώς διαρκούς "ομηρίας" τους.

Στη χώρα μας, δυστυχώς, φαίνεται πως αγνοούμε την έννοια της Επαγγελματικής Ευθύνης. Στην περίπτωση του Επαγγελματία Μηχανικού, συγχέουμε την Ποινική Ευθύνη, που ορθώς  προβλέπεται για τους παρανομούντες και σχετίζεται με πρόστιμο ή τιμωρία, με την Αστική Ευθύνη, που μεταφράζεται σε νομική υποχρέωση αποζημίωσης για τυχόν ζημιές από λάθη ή παραλείψεις (καθαρά αστικό αδίκημα) κατά την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας του Μηχανικού.

Η ευθύνη της Πολιτείας είναι να θέτει κανόνες και αρχές και να μεριμνά για την εφαρμογή τους, χωρίς απαραίτητα πολυμελείς Επιτροπές, Συμβούλια και Κυρώσεις. Εδώ δεν χρειάζεται “να εφεύρουμε τον τροχό”! Σύμφωνα με τις βασικές διατάξεις του νόμου, ο Μηχανικός φέρει την όποια ευθύνη στο πλαίσιο άσκησης της επαγγελματικής δραστηριότητάς του. Φυσικά, δεν νοείται η τυχόν Πειθαρχική ή Ποινική Ευθύνη αλλά η Αστική Ευθύνη, δηλαδή η υποχρέωση αποζημίωσης για συνέπειες από τυχόν λάθη ή παραλείψεις κατά την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας. Και, σύμφωνα με την εδώ και πολλά χρόνια ισχύουσα διεθνή πρακτική εμπειρία, η όποια Αστική Ευθύνη υποχρεωτικά ασφαλίζεται ώστε κάποιος χρηματοοικονομικά αξιόπιστος φορέας (Ασφαλιστική Εταιρεία) να εγγυάται την χρηματική αποζημίωση για λογαριασμό του ασφαλισμένου Μηχανικού.

Συνοψίζοντας, δύο πράγματα είναι απαραιτήτως αναγκαία στο πλαίσιο εκσυγχρονισμού του συστήματος δόμησης στη χώρα μας:

- Ρεαλιστική υιοθέτηση βασικών κανόνων και αρχών από τη ισχύουσα διεθνή πρακτική με απαλλαγή από την “πατερναλιστική” λογική με την οποία είχε δομηθεί τόσα χρόνια η πολεοδομική νομοθεσία, η οποία επιτρέπει τη διαπλοκή, το χρηματισμό και τις πελατειακές σχέσεις, δημιουργώντας σύγχιση και απογοήτευση στους υγιώς σκεπτόμενους και ορθά πράττοντες Μηχανικούς, Ιδιοκτήτες Καταναλωτές ή Επενδυτές, και  

- Η θεσμοθέτηση της Ασφάλισης Επαγγελματικής Ευθύνης Μηχανικού, επίσης σύμφωνα με τα ισχύοντα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ας ελπίσουμε πως ο όλος προβληματισμός και οι διάφορες διαβουλεύσεις θα καταλήξουν σε ένα νέο σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο δόμησης στη χώρα μας.